Mag ik deze entry beginnen met een citaat van twee geleerde mensen, in een interview in het Reformatorisch dagblad gepubliceerd (hebben ze het zó gezegd?) op do 25 okt 2007.
De context is een nieuw boek over Herr dr. M. Luther, waar de lutherse dr. Sabine Hiebsch en de hervormde prof. dr. W. Balke als eindredacteur resp. scribent aan hebben meegewerkt.
Het moment in het interview is een uitspraak over Luthers anti-semitisme.
Dr. Hiebsch: „Dit is een van de thema’s bij Luther die voor ons, als mensen van de 21e eeuw, moeilijk te doorgronden zijn. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld Luthers visie op vrouwen. Heel bewust heb ik het thema Luther en de Joden ook meermalen in het boek opgenomen. Waarbij ik nadrukkelijk zeg: we moeten Luther in zijn tijd beschouwen. Zijn insteek werd sterk bepaald door zijn eindtijdverwachting. En laten wij dan eerst maar eens een poosje stil zijn. De Lutherse Wereldfederatie heeft zich overigens heel duidelijk van sommige van zijn uitlatingen gedistantieerd. Maar de andere kant is dat we die nooit, met een soort van fotoshoppen, uit hun verband mogen rukken en zeggen: Kijk, hier heeft Hitler zijn argumenten vandaan gehaald. […]”
Prof. Balke: „Als je geen begrip hebt voor de paradoxaliteit van Wet en Evangelie bij Luther, kun je zijn teksten nooit begrijpen. Voor Luther is het een hartenzaak dat de genade tegenover de wet staat. En vanuit die paradoxaliteit scheert hij Joden, Grieken en christenen over één kam. Allemaal kunnen ze alleen gerechtvaardigd worden door het geloof, niet door de wet. En daar wordt te weinig rekening mee gehouden.”
Het is wat mij betreft nog altijd het wachten op een uitgave van de volledige Tafelreden van Luther, en niet alleen de ‘nette’. Voor die buitengewoon merkwaardige, op zijn zachts gezegd, moet je nog altijd naar de Koninklijke Bibliotheek en je moet ze lezen in het Latijn.
Maar los daarvan, laten we eens kijken naar de apologie van de beide geleerden. Je moet het in zijn tijd zien. Dat is mooi. Als dus mijn buurman oproept tot het verdrijven van Joden, en mijn overbuurman ook, en de hele straat, alleen mijn andere buurman niet (want die zijn Joods), dan is het uiteraard prima in orde als ik schrijf: “Steek hun synagogen en scholen in brand. En wat niet brand, gooi er aarde overheen zodat geen steen of overblijfsel ooit nog gezien wordt.” En wat er verder aan Nazi-taal volgt in L.’s pamflet “Über die Juden und Ihre Lügen”.
Nee, Dr. Hiebsch. Het is niet in orde. Niet toen, niet in 1938 (Reichs Kristallnacht overmorgen 69 jaar geleden) en niet nu.
En dan het argument van Dr. Balke. Ik vermoed dat ik tot die mensen behoor, die geen “begrip hebben voor de paradoxaliteit van Wet en Evangelie bij Luther”. Want ja: “vanuit die paradoxaliteit scheert hij Joden, Grieken en christenen over één kam”. Was het maar waar, waarde hoogleraar…
Is er een pamflet, rede, boek of Tischrede waarin Luther oproept om “grieken” ’al hun gebedsboeken […] van hen af [te nemen]’?
Vindt hij ergens dat chistenen het recht moet worden ontzegt door het land te reizen? Heeft hij geschreven “Geef de sterke grieken, Joden en christenen, mannen en vrouwen, bijl, spa, vlegel en schop en laat ze hun brood maar eens verdienen in het zweet huns aanschijns als alle andere kinderen van Adam. Confisqueer al hun eigendommen en verdrijf ze uit het land.”
Nee, professor Balke. Luther zegt zaken over de boeren, die hij niet over de prinsen zegt.
Ik roep ALLE Luther-geleerden op, om een eerlijke bloemlezing te maken uit al zijn Tafelreden, waarin een volledig beeld van de man wordt geschapen. Dan komen we misschien eens tot een verering van de standpunten alleen, die verdienen vereerd te worden, en niet van de man, die dat niet verdient, zo min als ik….
Ik hoop bij later gelegenheid hier op terug komen.
